Làng Gốm Thổ Hà

[johnhuynh426]

Thăm làng gốm cổ Thổ Hà <br /><br />Nằm bên bờ sông Cầu, làng Thổ Hà nổi danh với nghề làm gốm từ thế kỷ 14. Nơi đây từng là một thương cảng tấp nập thuyền bè ngược xuôi ra vào bến sông Như Nguyệt, mang đi những đồ gốm thổi hồn từ đất và bàn tay nghệ nhân làng.<br /><br />Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, ở vào vị trí đắc địa nên từng là một làng nghề gốm danh thơm nức tiếng gần xa. Cùng với sự thịnh vượng của nghề gốm, bàn tay những nghệ nhân dân gian đã xây dựng một quần thể xóm làng thuần Việt với những đình chùa, cổng làng bề thế với lối kiến trúc cổ kính, trầm mặc mà dân dã. <br /><br />Trải qua hàng trăm năm, làng Thổ Hà nay vẫn là nơi những người say mê phong cảnh hữu tình của làng Việt, những nghệ sĩ, nghệ nhân về tìm cảm hứng. <br /><br />Qua bến đò Thổ Hà phía bờ hữu ngạn sông Cầu, từ trên mặt sông đã cảm nhận được vẻ hiền hoà của dòng nước, lũy tre xanh và bờ tường ghép đầy mảnh gốm đen bóng. Những cây đa, cây si gần bến nước rủ từng chùm rễ in bóng xuống mặt sông.<br /><br />Ngôi đền thờ thành hoàng làng ngay bến nước, tường gạch rêu phong. Ông tổ của nghề gốm làng Thổ Hà được cho là tiến sĩ Đào Trí Tiến. Ông đã học được nghề gốm trên đường đi xứ Trung Quốc và truyền lại cho dân làng từ thế kỷ XIV. Bà cụ già mái tóc bạc phơ bên quán nước nhỏ đầu làng bỏm bẻm nhai trầu kể cho khách nghe những mẩu chuyện dân gian về nghề gốm.<br /><br />Đi vào trong làng, kỳ thú nhất là những ngõ nhỏ. Một màu đỏ của thứ gạch cũ kĩ đã mòn vẹt, trơ ra thần thái của những bước chân thời gian, ngõ nhỏ heo hút, tường xếp chằn chặn một thứ sành nâu đen bóng. Khách đến nơi đây thường có ấn tượng đặc biệt với những ngõ xóm hun hút đẹp một vẻ cổ kính, hoài niệm mà lại dân dã, lắng đọng. <br /><br />Cái đặc biệt trong lối ăn ở của con người làng gốm cổ là sử dụng chính những đồ gốm, mảnh gốm bỏ đi để xây nhà, xây tường. Không trát vôi vữa, mặc kệ gió mưa mà tạo thành hình thành khối gắn kết độc đáo. <br /><br />Đình làng Thổ Hà được dựng năm 1692, đây là công trình văn hoá được xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Hoa văn rồng phượng ẩn hiện trong mây hài hoà cùng người và cỏ cây, hoa lá, muông thú còn ghi lại dấu ấn bàn tay tài hoa của người thợ khắc. <br /><br />Gốm Thổ Hà xưa không dùng men, cái thứ đất dẻo kỳ diệu ấy được nung cho đến tự chảy men ra, bám trên bề mặt đồ gốm một màu nâu óng, mượt như nhung, mát lịm. Làng chỉ làm đồ gốm gia dụng, những chum vại, tiểu sành, chĩnh chõ nổi tiếng một thời. Bề mặt đồ gốm tím sẫm, đanh lại, gõ kêu như đánh vào thép nguội. Những mảnh gốm xưa còn sót lại trên các bức tường vẫn nguyên hình vẹn trạng, chính thế mà hồn gốm như còn đọng mãi.

[luna.saigon]

<i>Uh, tớ nhầm nhọt sang trồng trọt rùi, vì lâu chẳng đi đâu nên nhầm lung tung hết.</i>

[eurocellvn]

<div align='center'>[attachment=9501:tho_ha.jpg]</div><br /><br />Làng Thổ Hà (Xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), xưa kia là một trong những làng nghề nổi tiếng vùng Kinh Bắc về làm đồ gốm sành (chum, vại, tiểu....).<br />Từ hà Nội, ngược theo QL1A đến Nắc Ninh, đi đò qua hữu ngạn sông Cầu (tên chữ: Như Nguyệt) là tới Thổ Hà. Muốn sang Thổ Hà phải đi đò, giá đò trước kia 500đ/lượt/người giờ tăng lên tận 1000đ/ lượt/người. Đò qua sông, cho ta cảm nhận vẻ đẹp của sông nước, mây trời và sông Cầu (tên chữ là sông Như Nguyệt) thật êm ả, hiền hòa. Theo bia Thủy tạo đình miếu dựng năm 1692 ghi &quot;...địa hình sơn thủy, Thổ Hà eo ở phía đông giống như hình con rồng quay lại chầu chốn Tổ. Ở phía tây tựa hình con hổ ngồi chầu về tôn miếu. Ở phía nam thì đỉnh non nguyệt ghi rõ trong sách trời...&quot;<br /><br /><div align='center'>[attachment=9500:DSC_1692.JPG]</div><br /><br />Từ mấy thế kỷ trước, dân cư làng Thổ Hà (xã Vân Hà, huyện Việt Yên, Bắc Giang) đã có nghề làm đồ gốm. Gốm Thổ Hà từng theo thuyền bè xuôi ngược sông Cầu đến mọi miền đất nước. Dấu tích nghề gốm thịnh vượng xưa kia dường như chỉ còn vương lại trong ký ức của những nghệ nhân cao tuổi, bảng lảng đâu đó trên bức tường những ngôi nhà cổ được dựng nên bởi vô vàn mảnh gốm vỡ mà vững chãi qua mấy trăm năm. <br /><br />Nghề làm gốm Thổ Hà xuất hiện từ thế kỷ XIV. Đồ gốm Thổ Hà được nung ở nhiệt độ cao nên đã thành sành, gốm màu nâu sẫm, thâm tím đanh mặt, gõ trên gốm tiếng kêu coong coong như thép, mảnh gốm có cạnh sắc như dao, đựng chất lỏng không bao giờ thấm qua, đựng chất rắn đầy chặt không bao giờ ẩm mốc. <br /><br />Nhờ có nghề làm gốm mà trước đây cuộc sống của người dân hơn hẳn những nơi khác. Người Thổ Hà vắt đất nhào nặn thành nhiều mặt hàng, từ đồ nặn các cỡ, có thể chứa 350 lít nước, đến chĩnh chõ, chum, vại... mà nhiều làng nghề huyện Quế Võ khi đồ xôi cho hội xuân, nhất định phải có chõ sành của Thổ Hà mới ưng ý. Vì thế mà gốm của làng nổi danh khắp thiên hạ và kéo theo hẳn làng Vọng Nguyệt cùng xã chỉ chuyên làm thuê, chở hàng thuê cho làng. Với địa thế thuận lợi ven sông, nơi đây nhanh chóng trở thành một thương cảng gốm tấp nập của vùng Kinh Bắc. Sự hưng thịnh của nghề gốm đã giúp người dân xây dựng một quần thể kiến trúc đình chùa bề thế uy nghi.<br /><br /><div align='center'>[attachment=9502:ThoHa_8.jpg]<br /><b>Cổng làng cổ kính, màu sắc cổ xưa và xây bằng gạch thô không trát vữa... </b></div><br /><br />Lên khỏi bến đò, đi một đoạn đã thấy ngay Đình Thổ Hà được khởi dựng cách đây hơn 300 năm. Đình thờ thành hoàng là Lão Tử và tổ sư nghề gốm Đào Trí Tiến. Đình Thổ Hà là ngôi đình cổ thứ 2 ở Bắc Giang (sau đình Lỗ Hạnh), được xây dựng vào thời Lê Chính Hoà (1686). Đình có quy mô lớn, kết cấu tương đối hoàn chỉnh. Các mảng chạm khắc trên kiến trúc thể hiện phong cách thời Lê trung hưng rõ nét, độc đáo. Đề tài thể hiện chủ yếu là &quot;tứ linh&quot;, &quot;tứ quý&quot; hoa lá cách điệu, chim thú và con người. Con rồng ở đình Thổ Hà được chạm ở nhiều bộ phận: đầu dư, bẩy, kẻ, cốn, ván nong, câu đầu với các đề tài rồng ổ, rồng mẹ cõng rồng con, rồng vờn thiếu nữ...<br /><br /><div align='center'>[attachment=9503:ThoHa_3.jpg]<br /><b>Chùa Thổ Hà có tên chữ là Đoan Minh tự được xây dựng từ thế kỷ 16.</b></div><br /><br />Những con đường trong làng nhỏ hẹp và đều được lát bằng thứ gạch đỏ truyền thống đã mòn vẹt vì thời gian. Nhà cửa san sát, mái ngói nhuốm màu rêu phong. Những bức tường không trát vữa, có chỗ chỉ là những viên gạch, ngói nung hay tiểu sành được xếp chồng lên nhau theo tầng, theo lớp, tạo nên một sự độc đáo trong xây dựng. <br /><div align='center'>[attachment=9504:picture0...esize3pm.jpg]</div><br />Theo thời gian nghề gốm ở đây giờ đã mai một. Cả làng bây giờ chỉ còn một hợp tác xã gốm. Và thay vào đó là nghề làm bánh đa, bánh tráng...<br /><br /><div align='center'>[attachment=9505:P1030515.JPG]<br /><br />[attachment=9506:DSC_1704.JPG]<br /><br />[attachment=9507:P1030521.JPG]</div><br /><br /><br /><br /><div align='center'>[attachment=9508:Le_Hoi_Tho_Ha.jpg]<br /><br /><b>Lễ hội làng Thổ Hà (Vân Hà, Việt Yên, Bắc Giang), mở từ 20 - 22 tháng giêng âm lịch hàng năm, còn gọi là lễ Thượng Nguyên. Trong hội có rước xách, tế lễ, làm trò nhà Phật kể hạnh, chọi gà, đấu vật... Đặc biệt là hát quan họ trên sông...</b></div>